


Για το στομάχι
Είναι ένα από τα δώρα της φύσης στον άνθρωπο «κλεισμένο» σε μια κυψέλη. Ο λόγος για την πρόπολη, ένα μελισσοκομικό προϊόν τη σημασία του οποίου είχε αντιληφθεί ήδη ο Ιπποκράτης, ο οποίος συνιστούσε τη χρήση του για την ίαση διαφορετικών παθήσεων αλλά και για την επούλωση πληγών.
Και αυτό διότι η πρόπολη αποτελεί έναν φυσικό «θησαυρό», γεμάτο με βιοδραστικά συστατικά όπως πολυφαινόλες, τερπένια, στεροειδή, σάκχαρα και αμινοξέα, όπως περίπου 2.500 χρόνια μετά τον Ιπποκράτη αποκάλυψε η σύγχρονη έρευνα. Οι θεραπευτικές ιδιότητές της που έχουν προκύψει από διαφορετικές μελέτες είναι τόσο πολλές – αντιοξειδωτικές, αντιμικροβιακές, αντιμυκητιασικές, αντι-ιικές, αντικαρκινικές – ώστε δικαίως η πρόπολη έχει χαρακτηριστεί το αντισηπτικό της φύσης.
Ενα αντισηπτικό του οποίου η ευεργετική δράση ξεκινά από το ίδιο το μελίσσι. Δεν είναι τυχαίο ότι η λέξη πρόπολη προέρχεται από το «προ της πόλης» επειδή οι μέλισσες την τοποθετούν στην είσοδο της κυψέλης ως μονωτικό και αντισηπτικό υλικό. Την παράγουν με βάση φυτικές ρητίνες που εκκρίνονται από τους οφθαλμούς των φυτών, καθώς και από τον φλοιό ορισμένων δέντρων όπως οι λεύκες, τις οποίες εμπλουτίζουν με το σάλιο τους, κερί και γύρη.
Οι Χαράλαμπος και Αναστάσιος Χαρίσης, γιατρός και μηχανολόγος αντίστοιχα, έχουν εκδώσει και σχετικό βιβλίο με τις απόψεις τους στα αγγλικά με τίτλο: «Μελισσοκομία στο προϊστορικό Αιγαίο. Αναθεώρηση των μινωικών και μυκηναϊκών θρησκευτικών συμβόλων», εκδόσεις «Μπαρ», Οξφόρδη 2009, στο οποίο αναλύουν εμπεριστατωμένα τις απόψεις τους.
Σύμφωνα με την προαναφερόμενη ανακοίνωση «μερικά από τα πιο γνωστά χρυσά δακτυλίδια του μυκηναϊκού και μινωικού κόσμου, στα οποία, όπως ήθελε να πιστεύει ο Arthur Evans και οι μεταγενέστεροί του, απεικονίζονται θρησκευτικές παραστάσεις, φαίνεται ότι στην πραγματικότητα απεικονίζονται μελισσοκομικά τοπία:
Αγέραστες τεχνικές
»Μελισσοκόμοι περισυλλέγουν σμάρια από τα δένδρα, μελισσοφάγοι επιτίθενται στις μέλισσες αλλά και αρχαίες κυψέλες όμοιες με τις παραδοσιακές κεραμικές και πέτρινες, που χρησιμοποιούνταν μέχρι πρόσφατα στην Κρήτη και σε ολόκληρη την Ελλάδα. Απεικονίζονται ακόμα "Κουρήτες" (οι οποίοι σύμφωνα με τον Διόδωρο Σικελιώτη ανακάλυψαν τη μελισσοκομία) να χτυπούν χάλκινες ασπίδες για να αναγκάσουν τα σμάρια να καθίσουν στα δένδρα προκειμένου να τα συλλάβουν -μια τεχνική που στην αρχαιότητα αποκαλούσαν "μελιττοπηχείν", και που χρησιμοποιούσαν μέχρι πρόσφατα οι παραδοσιακοί μελισσοκόμοι όλου του κόσμου».
Στην ίδια ανακοίνωση όπως και στο βιβλίο των εισηγητών «Apiculture in the Prehistoric Aegean. Minoan and Mycenaean symbols revisited», όπου γίνεται εκτενέστερη ανάλυση και όλων των παραπάνω, «ταυτίστηκαν για πρώτη φορά τα σκεύη μιας ολόκληρης αποθήκης του ανακτόρου της Κνωσού με μελισσοκομικά κεραμικά αντικείμενα, όπως κυψέλες, μελισσοκομικά καπνιστήρια και άλλα που χρησίμευαν στο στύψιμο των κηρηθρών, στην εξαγωγή του κεριού από τις κηρήθρες και στη συσκευασία των κηρηθρών. Ανάμεσά τους υπήρχε ακόμα και μία σφηκοπαγίδα. Τα σκεύη αυτά, πολλά εκ των οποίων εκτίθενται στο Μουσείο του Ηρακλείου, θεωρούνταν μέχρι σήμερα λατρευτικά».
Μελο-εφαρμογές
Ταυτόχρονα τονίζονται οι πολλαπλές χρήσεις του μελιού και των μελισσοκομικών προϊόντων: «Το μέλι στην προϊστορική εποχή δεν ήταν απλά και μόνο η μοναδική γλυκαντική και με μεγάλη θρεπτική αξία ουσία, αλλά είχε και πάμπολλες άλλες χρήσεις στη φαρμακοποιία, στη μαγειρική, στην παρασκευή καλλυντικών, ενώ το κερί και η πρόπολη χρησίμευαν στον φωτισμό, στη ζωγραφική, στη μεταλλουργία, ακόμα και στη ναυπηγική. Γι' αυτό και η μελισσοκομία αποτελούσε μία από τις πιο προσοδοφόρες εμπορικές επιχειρήσεις της προϊστορικής εποχής».
Γι' αυτούς τους λόγους οι εισηγητές Χ. και Α. Χαρίσης πιστεύουν ότι «οι κάτοχοι των χρυσών αυτών δακτυλιδιών δεν ήταν ιερείς, όπως νομίζαμε μέχρι σήμερα, αλλά άτομα μιας κοινωνικής ελίτ που ήλεγχαν το εμπόριο των μελισσοκομικών προϊόντων και που με τα δακτυλίδια τους σφράγιζαν τα έγγραφα και τις συσκευασίες. Ηταν δηλαδή κάτι σαν "υπουργοί μελισσοκομίας" με παρόμοιους ρόλους και τακτικές που συναντάμε την ίδια εποχή και στη φαραωνική Αίγυπτο.
»Οι παραπάνω νέες μαρτυρίες από τις παραστάσεις των δακτυλιδιών και τα σκεύη της Κνωσού, σε συνδυασμό με άλλα παλαιότερα αρχαιολογικά ευρήματα, όπως το γνωστό κόσμημα από τα ανάκτορα των Μαλίων που απεικονίζει μέλισσες να μεταφέρουν γύρη, δείχνουν ότι η μινωική μελισσοκομία ήταν από τις πιο αναπτυγμένες και πρωτοπόρες της εποχής της και ότι η Κρήτη έπαιξε σημαντικότατο ρόλο στη μετάδοση της τέχνης αυτής στον υπόλοιπο κόσμο.
»Εντύπωση προκαλεί το γεγονός της αδιατάρακτης συνέχειας των εργαλείων και των τεχνικών της μέσω της παράδοσης, που στην εποχή μας όμως έχει εξαφανιστεί λόγω της χρήσης των ευρωπαϊκών κυψελών. Ευτυχώς σε πολλά λαογραφικά μουσεία μπορεί ακόμα κανείς να δει τα σκεύη αυτά της παραδοσιακής μας μελισσοκομίας και να θαυμάσει τον για χιλιάδες χρόνια αναλλοίωτο ελληνικό πολιτισμό. Μέσω της νέας αυτής ματιάς τα διάσημα χρυσά μυκηναϊκά και μινωικά δακτυλίδια, απαλλαγμένα πλέον από εισηγμένες και αυθαίρετες "θρησκευτικές" θεωρίες, έρχονται πιο κοντά στην ελληνική παράδοση».
enet.grΟι έρευνες λοιπόν έδειξαν ότι το μέλι στις πληγές μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο σε σχέση με τις μολύνσεις αλλά και με τη δράση των αντιβιοτικών που χορηγούνται από τους γιατρούς. Η αλήθεια είναι ότι η ανακοίνωση κάνει λόγο για ένα μέλι παραγόμενο στη Νέα Ζηλανδία, από το θαμνώδες φυτό Leptospermum Scoparium, που οι τοπικές φυλές αποκαλούν μανούκα, και γι' αυτό έχει γίνει παγκοσμίως γνωστό με την ονομασία manuka honey. Ας μην ξεχνάμε όμως ότι πολλοί λαοί από τα βάθη της Ιστορίας γνώριζαν πως το μέλι έχει αντισηπτικές ιδιότητες. Και η ιστορία για τη μεταφορά της σορού του Μεγάλου Αλεξάνδρου από τον τόπο του θανάτου του στην Αλεξάνδρεια, για να ταφεί εκεί, μέσα σε μέλι (αν και πιο λογικό θα ήταν να τον είχαν αλείψει με πρόπολη), δείχνει ακριβώς ότι οι άνθρωποι πίστευαν από παλιά στις αντισηπτικές ιδιότητές του. Τώρα σε διάφορα εργαστήρια ψάχνουν για τους ακριβείς μηχανισμούς δράσης του. Προς το παρόν φαίνεται να καταλήγουν στο ότι το μέλι δεν αφήνει τα μικρόβια να προσκολληθούν στους ιστούς, κάτι που αποτελεί το πρώτο βήμα για την ανάπτυξη μιας μόλυνσης. Αυτή η αντίδραση έχει ως επόμενη συνέπεια να μην μπορούν τα βακτηρίδια αυτά να δημιουργήσουν το biofilm, δηλαδή την προστατευτική εκείνη μεμβράνη που τους επιτρέπει να ανθίστανται στην επίθεση των αντιβιοτικών. Και μία ακόμη διαπίστωση της ερευνητικής ομάδας ήταν ακριβώς ότι με το μέλι παρατηρήθηκε αύξηση στην αποτελεσματικότητα των χορηγούμενων αντιβιοτικών. Οι ερευνητές επιμένουν ότι δεν μπορεί ο καθένας να πάρει μέλι από το βαζάκι που υπάρχει στην κουζίνα και να το βάλει επάνω στην πληγή αλλά θα πρέπει να αναζητήσει μέλι στο φαρμακείο που έπειτα από επεξεργασία (συνήθως το ακτινοβολούν με ακτίνες-γ) δεν περιέχει μολυσματικές ουσίες. Βέβαια κάποιος θα μπορούσε να αντιτείνει ότι όλοι αυτοί οι λαοί κατά καιρούς, από τους αρχαίους Αιγυπτίους ως τους Ινδιάνους στον Αμαζόνιο, δεν είχαν τη δυνατότητα να αποστειρώνουν το μέλι τους. Σήμερα πάντως υπάρχουν ακόμη και εδώ στην Ελλάδα στα φαρμακεία επιθέματα μελιού ιατρικά πιστοποιημένου που βοηθούν πολύ στην επούλωση άσχημων πληγών και στα έλκη από τη μακροχρόνια κατάκλιση.
Η μέλισσα υπολογίζουν ότι υπάρχει επάνω στη Γη εδώ και 50 εκατομμύρια χρόνια και οι διάφοροι λαοί είχαν αρχίσει να ανακαλύπτουν τη θεραπευτική αξία του μελιού εδώ και 4.000 χρόνια. Το γλυκό αυτό φάρμακο αποτελείται από 17% ως 23% νερό μαζί με φρουκτόζη (38%) και γλυκόζη (31%). Υπάρχει και λίγη γύρη, κάπου 5%, και κάποιες βιταμίνες του συμπλέγματος Β. Το μέλι, ανάλογα από ποιο φυτό προέρχεται κυρίως, φέρνει μαζί του και τα καλά αυτού του φυτού. Π.χ., το μέλι του ευκαλύπτου βοηθάει όσους υποφέρουν από ιώσεις του αναπνευστικού συστήματος, ενώ το μέλι μανούκα αποδείχθηκε δραστικό και εναντίον του ελικοβακτηριδίου του πυλωρού, υπευθύνου για τα έλκη του στομάχου. Εννοείται ότι οι γιατροί συνεχίζουν να απαγορεύουν στους γονείς να δίνουν μέλι σε βρέφη με ηλικία μικρότερη των 12 μηνών από φόβο για το Clostridium Botulinum που μπορεί να βρεθεί σε κάποιες ποικιλίες μελιού και ο νεαρός οργανισμός δεν μπορεί ακόμη να αντιμετωπίσει.
tovima.grΛόγω των φυσικών του ιδιοτήτων, το μέλι μπορεί να δράσει ως φυσικό μονωτικό και εξαιτίας της ωσμωτικότητάς του μπορεί να δημιουργήσει ένα υγρό περιβάλλον επούλωσης πληγών, το οποίο μάλιστα δεν κολλάει στους κατεστραμμένους ιστούς της πληγής. Το υγρό αυτό περιβάλλον επούλωσης θεωρείται πως εμποδίζει την ανάπτυξη των βακτηρίων. Το μέλι επίσης μειώνει τη φλεγμονή και περιορίζει την παραγωγή εκκρίσεων. Η χρήση του σε πολλές παθήσεις έχει αποκτήσει τέτοια έκταση, ώστε πρόσφατα δημιουργήθηκε ένας κλάδος εναλλακτικής ιατρικής με την ονομασία «μελισσοθεραπεία»..
Με περισσότερες από 181 θρεπτικές ουσίες, το μέλι αποτελεί πραγματικό «διατροφικό χρυσάφι», που μπορεί να ανεβάσει κατακόρυφα την αξία ενός μεσογειακού διατροφικού πλάνου. Περιέχει σάκχαρα, μικρά ποσά πρωτεΐνης, ένζυμα (καταλάση, ασκορβικό οξύ, καροτενοειδείς ουσίες, οξειδάση της γλυκόζης), αμινοξέα, μέταλλα, ιχνοστοιχεία βιταμίνες και μια ποικιλία αντιοξειδωτικών ουσιών, όπως φαινολικά οξέα και φλαβονοειδή. Η σύστασή του επηρεάζεται από την πηγή παραγωγής. Τα κύρια σάκχαρα που περιέχει είναι η φρουκτόζη και η γλυκόζη.
Μια ημερήσια δόση μελιού της τάξης των 20 γρ. μπορεί να καλύψει περίπου το 3% των ενεργειακών αναγκών ενός μέσου ενήλικα. Από την πλευρά των 26 αμινοξέων που έχουν αναγνωριστεί στα διάφορα είδη, το μέλι χαρακτηρίζεται κυρίως από την παρουσία του αμινοξέος προλίνη. Τα αντιοξειδωτικά συστατικά παρουσιάζουν διαφοροποίηση ανάλογα με την προέλευση του μελιού.
Και αντιμικροβιακόΟι επιδράσεις του μελιού στην υγεία κινούσαν ανέκαθεν το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας. Η μεγάλη του ωσμωτικότητα και οξύτητα θεωρούνται υπεύθυνες για την αντιμικροβιακή του δράση. Οι ισχυροί αντιμικροβιακοί του παράγοντες περιλαμβάνουν τη λυσοζύμη, καθώς και τις αντιοξειδωτικές ουσίες των φλαβονοειδών και των φαινολικών οξέων. Για τη μεγιστοποίηση της αντιμικροβιακής του δράσης συστήνεται η αποθήκευση σε μέρος σκιερό, δροσερό, αλλά και η κατανάλωσή του όσο είναι ακόμη φρέσκο.
Προσοχή όμως. Λόγω της πλούσιας περιεκτικότητας του μελιού σε απλά και άμεσα απορροφήσιμα σάκχαρα, συνιστάται η κατανάλωσή του με μέτρο από άτομα που πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη. Ενταγμένο στο πλαίσιο ενός ισορροπημένου διαιτολογίου και με την κατάλληλη καθοδήγηση από τον ειδικό, μπορεί κάλλιστα να συνεισφέρει τα πολύτιμα θρεπτικά του συστατικά. Ιδιαίτερη προτίμηση δε πρέπει να δίνεται στο φυσικό μέλι και όχι στο τεχνητό, καθότι οι θετικές δράσεις στα λιπίδια του αίματος προκαλούνται από το φυσικό μέλι και όχι από το τεχνητό. Αποτελώντας λοιπόν μια θαυμάσια πηγή ενέργειας και υδατανθράκων για παιδιά και αθλητές, το μέλι οφείλει να είναι ενταγμένο στο καθημερινό διαιτολόγιο. Οι επιπρόσθετες θετικές δράσεις που προαναφέρθηκαν το κάνουν έναν πολύτιμο σύμμαχο στην καθημερινή μάχη για μια πιο υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή.
Μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι αντιοξειδωτικές ιδιότητες του μελιού. Οι φυτοχημικές ουσίες που περιέχονται στο μέλι ενισχύουν την άμυνα του οργανισμού έναντι του οξειδωτικού στρες, αποδεικνύοντας έτσι πως η κατανάλωση του μελιού αντί παραδοσιακών γλυκαντικών παρέχει το πρόσθετο αυτό όφελος.
Οι διάφορες ερευνητικές προσπάθειες έχουν καταδείξει πως το μέλι διαθέτει επιπρόσθετες αντιφλεγμονώδεις, αντικαρκινικές και αντιμεταλλαξιογόνες ιδιότητες. Μπορεί να περιορίσει τη φλεγμονή στο δέρμα, το οίδημα και προάγει την επούλωση των πληγών με ταυτόχρονη μείωση του μεγέθους των ουλών και ενεργοποίηση της αναγέννησης των ιστών. Ενδείξεις υπάρχουν πως το μέλι μπορεί να περιορίσει την εξάπλωση των μεταστατικών καρκινικών κυττάρων. Ενδείξεις μείωσης φλεγμονής έχουν φανεί σε πειραματικά μοντέλα ευερέθιστου εντέρου σε ποντίκια. Οι ευεργετικές του δράσεις όμως δεν σταματούν εδώ. Ερευνητικά δεδομένα δείχνουν πως μπορεί να δράσει κατασταλτικά έναντι του ελικοβακτηριδίου του πυλωρού, την αιτία δηλαδή των πεπτικών ελκών και των γαστρίτιδων. Ακόμη και η διάρκεια της διάρροιας σε ασθενείς με βακτηριακή γαστρεντερίτιδα φαίνεται να μειώνεται με τη χορήγηση μελιού. Οι ολιγοσακχαρίτες επίσης που περιέχει το μέλι (με πιο αντιπροσωπευτικό την πανόζη) επιδεικνύουν αξιόλογη πρεβιοτική δράση, ευνοώντας έτσι την ανάπτυξη εκείνων των μικροοργανισμών (μπιφιντοβακτηρίων και λακτοβάκιλλων) στο έντερο που προάγουν την καλή του λειτουργία. Τέλος, το μέλι μπορεί να δράσει ευεργετικά έναντι καρδιαγγειακών παραγόντων κινδύνου σε υγιείς αλλά και σε άτομα με αυξημένους παράγοντες κινδύνου. Σε σχετικές μελέτες φάνηκε πως σε υπέρβαρα ή παχύσαρκα άτομα, η μέτρια κατανάλωση μελιού αντί ζάχαρης μείωσε ήπια το σωματικό βάρος και λίπος τους, την ολική και την «κακή» χοληστερόλη τους και τα τριγλυκερίδια.
Τα καναδικά πανεπιστήμια του Γκουελφ και της Μανιτόμπα ανακοίνωσαν ότι, σε συνεργασία με μελισσοκόμους και με ομοσπονδιακή χρηματοδότηση ύψους 170.000 ευρώ, θα επιχειρήσουν να αναπαραγάγουν μια σούπερ μέλισσα, η οποία θα είναι ανθεκτική στις αρρώστιες, μέσω γενετικής επιλογής.
Απώτερος στόχος; Αφενός να ανακοπεί η συρρίκνωση των πληθυσμών και αφετέρου οι μελισσοκόμοι να διασφαλίσουν μια σταθερή συγκομιδή μελιού, συνεχίζοντας παράλληλα να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στη βιομηχανία των οπωροκηπευτικών.
«Ακόμη και το κρέας χρειάζεται την επικονίαση, αφού οι τροφές των βοοειδών - τα φύτρα αλφάλφα, το τριφύλλι κ.ο.κ. - πρέπει να επικονιαστούν», εξηγεί ο Λες Εκλς της καναδικής Ένωσης Μελισσοκόμων. «Οι προμήθειές μας σε φθηνά τρόφιμα πραγματικά εξαρτώνται από τις μέλισσες».
Οι μέλισσες διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη γεωργία, σε παγκόσμιο επίπεδο, αφού επικονιάζουν περισσότερα από 100 διαφορετικά είδη καλλιεργιών που αντιπροσωπεύουν περίπου το εν τρίτο των ειδών που καταναλώνει ο άνθρωπος και η αγοραία αξία των οποίων ανέρχεται στα 57 εκατομμύρια ευρώ ετησίως.
Ο Εκλς λέει ότι τα τελευταία χρόνια, ασθένειες έχουν αφανίσει περίπου το 45% των μελισσών του. «Για άλλους μελισσοκόμους, τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα, αφού έχασαν το 90, ακόμη και το 100% των μελισσών τους». Όπως εξηγεί, ένας πληθυσμός είναι φυσικό να μειώνεται κατά 5 με 10% το χρόνο, όμως οι μελισσοκόμοι του Οντάριο χάνουν πλέον κατά μέσο όρο το 35% των μελισσών που διατηρούν.
Ο ίδιος και οι συνάδελφοί του ελπίζουν οι έρευνες των δύο καναδικών πανεπιστημίων να συμβάλουν στην άμβλυνση του προβλήματος, βοηθώντας παράλληλα τους μελισσοκόμους να διαχειρίζονται καλύτερα τις αποικίες τους.
naftemporiki.gr